Długotrwałe problemy małżeńskie prowadzą do rozmyślania, czy chcemy dalej dzielić życie z naszym partnerem/partnerką. Polskie prawo daje małżonkom dwa rozwiązania – rozwód oraz separację, która bardzo często mylnie traktowana jest jako „zawieszenie” małżeństwa. Separacja w kilku aspektach jest podobna do rozwodu i niesie za sobą również szereg konsekwencji prawnych.
Czym jest rozwód, a czym jest separacja?
O rozwodzie orzeka sąd w wyroku, którego podstawą musi być zupełny i trwałyrozpad pożycia małżeńskiego – fizycznego, emocjonalnego oraz ekonomicznego. Aby orzec o separacji konieczny jest tylko zupełny rozpad pożycia małżeńskiego, czyli pozostaje otwarta furtka, że w perspektywie czasu małżonkowie postanowią do siebie wrócić. Poza tym, rozwód zawsze ma charakter procesowy a jego postanowienie jest ogłaszane wyrokiem. W przypadku separacji, o którą wnoszą oboje z małżonków, postępowanie ma charakter nieprocesowy i decyzja sądu jest w formie orzeczenia, a nie wyroku (o ile nie posiadają oni małoletnich dzieci). Jeśli jednak separacja jest na wniosek tylko jednego z małżonków lub posiadają oni małoletnie potomstwo – sprawa, tak jak w przypadku rozwodów, jest rozpatrywana w trybie procesowym.
Podobieństwa pomiędzy rozwodem a separacją
W przypadku rozwodu jak i w przypadku separacji występuje kilka podobieństw, które rozgraniczają dotychczasowe życie małżonków. Podczas rozwodu jak i separacji następuje zniesienie wspólnoty majątkowej, czyli najprościej mówiąc – rozdzielność majątkowa. Drugim podobieństwem, jeśli małżeństwo posiada małoletnie dzieci, jest ustalenie opieki rodzicielskiej oraz alimentów na dziecko. Separacja, tak samo jak rozwód powoduje, że w przypadku śmierci małżonka nie posiadamy prawa do dziedziczenia ani do zachowku po nim.
Różnice pomiędzy rozwodem a separacją
Mimo kilku podobieństw, pomiędzy separacją a rozwodem występuje kilka istotnych różnic. Najważniejszą jest fakt, że żaden z małżonków nie może zawrzeć nowego małżeństwa – w innym wypadku popełniłby przestępstwo bigamii. Również, małżonek po orzeczeniu separacji nie może powrócić do nazwiska sprzed ślubu, gdzie w przypadku rozwodu taka możliwość istnieje.
Na decyzję o wyborze separacji może wpłynąć również koszt – złożenie wniosku przez obie strony (nieposiadające dzieci) kosztuje 100 zł, natomiast w przypadku rozwodu trzeba uiścić opłatę skarbową w wysokości 600 zł, taka sama kwota obowiązuje w przypadku wniosków o separację składanych tylko przez jednego z małżonków lub gdy posiadają oni nieletnie potomstwo. Pozostając w obszarze ekonomicznym, trzeba wspomnieć, że sąd, tak jak w przypadku rozwodu, może nałożyć na jednego z małżonków obowiązek alimentacyjny. W większości przypadków obowiązek alimentacyjny po rozwodzie obowiązuje do 5 lat, natomiast w kwestii separacji okres alimentacyjny nie jest ograniczony.
Decydując się na separacje należy również pamiętać, że w przypadku, gdy nasz małżonek będzie potrzebował pomocy i opieki (nawet długookresowej) jest się zobowiązanym do udzielenia mu jej. Taki obowiązek nie jest narzucany w przypadku rozwodu.
Kiedy nie uzyskamy rozwodu ani separacji?
Separacji ani rozwodu nie uzyskamy w przypadku, gdy będzie to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, czyli gdy na skutek rozwodu lub separacji jedna ze stron będzie znacznie pokrzywdzona, a potencjalnie zasądzone alimenty nie byłby w stanie zadośćuczynić rozwodu. Najczęściej przytaczanym przykładem jest sytuacja, w której jeden z małżonków byłby chory i wymagałby opieki ze strony drugiego.
Co do zasady, sąd nie orzeknie rozwodu w przypadku, gdy ubiega się o niego małżonek wyłącznie winny rozpadu pożycia małżeńskiego. W takim wypadku separacja może być dobrą furtką, na chociażby częściowe uniezależnienie się od małżonka, ponieważ takie ograniczenie nie występuje podczas orzekania o separacji.
Warto zwrócić uwagę jeszcze na sytuację, w której jeden z małżonków chce rozwodu, a drugi separacji. W takim przypadku sąd będzie najpierw rozstrzygał, czy jest szansa na uratowanie małżeństwa. Jeśli sąd dostrzeganie możliwość pogodzenia się w przyszłości orzeknie separację, jeśli nie – postanowi o rozwodzie.
Zniesienie separacji
W każdym momencie małżonkowie mają możliwość ubiegać się o zniesienie separacji. Wniosek taki powinien zostać złożony do sądu z podpisem obu stron. Sprawa jest rozpatrywana w trybie nieprocesowym i po krótkiej rozprawie sąd wydaje orzeczenie o zniesieniu separacji.
Zniesienie separacji automatycznie przywraca wspólność majątkową, natomiast nie tyczy się to przywróceniem sprawowania pełnej opieki nad małoletnim dzieckiem rodzicowi, któremu to prawo zostało ograniczone. Sąd może wydać takie postanowienie, ale równie dobrze może utrzymać obecny status jak i wydać orzeczenie całkowicie odmienne.
