Wspólność czy rozdzielność majątkowa?

Zawarcie małżeństwa wywołuje istotne skutki w sferze majątkowej obojga małżonków – z mocy prawa, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstają zatem trzy masy majątkowe: majątek wspólny oraz dwa majątki osobiste – męża i żony.

Małżonkowie, zarówno przed wstąpieniem w związek małżeński, jak i w jego trakcie, mogą jednak zawrzeć majątkową umowę małżeńską, na podstawie której:

1. wspólność ustawowa zostanie rozszerzona lub ograniczona;
2. zostanie ustanowiona rozdzielność majątkowa;
3. zostanie ustanowiona rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.

Co istotne, o ile strony nie postanowiły inaczej, w każdej chwili można zmienić zawartą umowę majątkową lub ją rozwiązać i powrócić do małżeńskiej wspólności ustawowej.

Na czym polega rozszerzona lub ograniczona wspólność majątkowa oraz rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków?

Na mocy umowy ustalającej rozszerzoną wspólność majątkową, strony mogą postanowić, że niektóre z przedmiotów majątkowych, które w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej należą do majątków osobistych małżonków, wejdą do majątku wspólnego. Przykładowo, w przypadku małżeńskiej wspólności ustawowej, do majątków osobistych należą przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej czy też przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała - małżonkowie na mocy umowy, mogą rozszerzyć wspólność majątkową o ww. przedmioty.

Małżonkowie mogą również postanowić, że niektóre z przedmiotów, które wchodzą z mocy prawa w skład wspólności ustawowej takie jak np. dochody z działalności zarobkowej małżonków, wejdą do ich majątków osobistych.

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobku w trakcie jej trwania nie różni się od zwykłej rozdzielności majątkowej – różnice pojawiają się dopiero z momentem ustania ustroju rozdzielności majątkowej. Małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Małżonkowie mogą ustalić, które przedmioty majątkowe mają być pomijane, a które uwzględniane przy obliczaniu dorobków.

Jakie mogą być korzyści dla obojga małżonków z zawarcia intercyzy?

Na skutek ustanowienia rozdzielności majątkowej (tzw. intercyzy) każdy z małżonków ma odrębny majątek, który obejmuje dotychczasowy majątek osobisty, udział w dotychczasowym majątku wspólnym i wreszcie majątek nabyty od chwili powstania rozdzielności majątkowej – jeżeli intercyza zostanie zawarta przed zawarciem związku małżeńskiego, wówczas w ogóle nie powstanie majątek wspólny, a małżonkowie będą dysponować wyłącznie własnymi majątkami osobistymi. Co istotne, zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, nie ma żadnego wpływu na obowiązywanie względem małżonków przepisów regulujących ich wzajemne obowiązki m.in. obowiązku wzajemnej pomocy.

Rozdzielność majątkowa często wybierana jest przez małżonków jako środek zabezpieczający część majątku w wypadku ewentualnego niepowodzenia działalności gospodarczej prowadzonej przez jedno z małżonków i powstania z tego tytułu zadłużenia – w przypadku bowiem istnienia rozdzielności majątkowej, ewentualny wierzyciel nie może żądać zaspokojenia z majątku drugiego małżonka np. z dochodów tego drugiego małżonka, gdyż w przypadku zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej dochody te będą stanowić majątek osobisty drugiego małżonka.

Trzeba mieć jednak na względzie, iż co do zasady ustrój wspólności majątkowej najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w zakresie stosunków majątkowych (zwłaszcza w sytuacji braku równowagi ekonomicznej między małżonkami) - ustrój rozdzielności majątkowej czyni zadość tej zasadzie jedynie w przypadku istnienia tej równowagi, w jej zaś braku pogarsza sytuację strony ekonomicznie słabszej.

Każdy z ustrojów majątkowych ma swoje wady i zalety, a wybór optymalnego wariantu zależy od specyfiki danego związku małżeńskiego. Adwokaci w naszej Kancelarii służą Państwu pomocą przy wyborze najlepszego dla Państwa rozwiązania.

Autor:
Adwokat Dorota Roszkowska

Kiedy można ubiegać się o rozwód z orzeczeniem winy?

Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia. Tym samym, sąd w wyroku rozwodowym może wskazać, czy któryś z małżonków ponosi wyłączną winę za rozkład pożycia małżeńskiego, bądź też może ustalić, że winę ponosi każdy z małżonków.

Sąd, na zgodne żądanie małżonków, zaniecha orzekania o winie. W tym przypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Zgodnie z orzecznictwem, orzekając w przedmiocie winy sąd winien ustalić, czy występuje sprzeczność zachowania się albo postępowania małżonka z normami prawnymi lub zasadami współżycia, określającymi obowiązki małżonków, a sprzeczności tej towarzyszy umyślność lub niedbalstwo tegoż małżonka. Nadto między takim zachowaniem się lub postępowaniem małżonka, a powstałym rozkładem pożycia małżeńskiego musi istnieć związek przyczynowy.

Nie każde naruszenie obowiązków małżeńskich stanowić będzie o winie danego małżonka, lecz tylko te, które miało wpływ na spowodowanie (bądź utrwalenie) rozkładu pożycia małżeńskiego. Dla przykładu, za zawinioną przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego można uznać np.: dopuszczenie się zdrady małżeńskiej, zmianę religii (wyznania), naganność postępowania wobec osób trzecich, chorobę psychiczną.

Orzekanie o winie obojga małżonków

Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż przy przypisywaniu małżonkom w wyroku rozwodowym winy nie ma znaczenia okoliczność, który z małżonków ponosi winę „większą”. Nierówny stopień winy małżonków nie stanowi przeszkody do uznania ich współwinnymi rozkładu pożycia. Małżonek, który zawinił powstaniu jednej z wielu przyczyn rozkładu, musi być uznany za współwinnego, chociażby drugi małżonek dopuścił się wielu, i to cięższych przewinień. Innymi słowy, sąd nie miarkuje winy i jeżeli tylko poweźmie jakąkolwiek wątpliwość co do winy każdej ze stron, może w tym przypadku orzec rozwód z winy obu stron.

Orzekanie o winie jednego małżonka

Należy pamiętać, iż orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy jednego z małżonków rodzi po jego stronie dość daleko idące konsekwencje. Sąd może bowiem, na wniosek małżonka niewinnego, orzec od małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia odpowiednią kwotę, tytułem alimentów, z uwagi na pogorszenie się, w wyniku rozwodu, sytuacji materialnej małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.

Władza rodzicielska

Warto również wiedzieć, iż sąd w wyroku rozwodowym rozstrzygnie także o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem, nadto orzeknie, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.

Sąd uwzględni przy tym porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. W braku takiego porozumienia, sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.

Korzystanie z mieszkania i podział majątku wspólnego

Ponadto, w przypadku gdy małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeknie o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. Co więcej, na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględni, a przede wszystkim, potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Małżonek rozwiedziony winien również pamiętać, iż w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu, przysługuje mu uprawnienie do złożenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem oświadczenia, w którym zawrze on żądanie powrotu do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.

Odpowiednie przygotowanie do rozprawy

Sprawy z orzeczeniem o winie, uwzględniające opiekę na dzieckiem oraz podział majątku są z reguły dłuższe, niż rozwody bez orzekania o winie. Zespół doświadczonych prawników pomoże Państwu przejść przez ten okres. Od samego trwania procesu jesteśmy do Państwa dyspozycji i wspieramy naszym doświadczeniem. Współpraca owocować będzie w osiągnięcie założonych na początku współpracy celów.

Jak uzyskać rozwód?

Postępowanie rozwodowe jest niewątpliwie traumatycznym przeżyciem dla każdego z małżonków. Niemniej jednak, gdy jeden z małżonków, bądź też oboje, dojdą do przekonania, iż w ich ocenie brak jest perspektyw na dalsze trwanie małżeństwa, warto poznać procedurę prowadzącą do uzyskania rozwodu i przesłanki, którymi kierować się będzie sąd orzekając wyrok rozwodowy.

Odpowiedź na pozew

Procedura rozwodowa zainicjowana zostaje wniesieniem pozwu do Sądu. W sprawie o rozwód niedopuszczalne jest powództwo wzajemne, a to oznacza, iż strona, która otrzymała pozew, nie ma możliwości złożenia swojego pozwu. Stronie takiej przysługuje jednak uprawnienie do złożenia odpowiedzi na pozew.

Właściwość sądu

Ustawodawca przewidział, iż sądem wyłącznie właściwym dla spraw małżeńskich, w tym rozwodowych, jest sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub pobytu. Przy braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

Opłata od pozwu

Strona wnosząca pozew winna również pamiętać o uiszczeniu opłaty od pozwu, która wynosi 600 zł. Obecnie obowiązujące przepisy dają Stronie wnoszącej pozew możliwość wystąpienia do Sądu z wnioskiem o zwolnienie od poniesienia kosztów sądowych. Powyższe wymaga jednak złożenia przez stronę oświadczenia, iż nie jest ona w stanie ponieść ww. kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Kiedy sąd orzeka rozwód

Sąd orzeka rozwód, jeżeli uzna, iż pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. Są to dwie pozytywne przesłanki orzeczenia rozwodu, które muszą wystąpić kumulatywnie.

Zupełny rozkład pożycia, hipotetycznie oznacza zanik pomiędzy małżonkami więzi w sferze duchowej, fizycznej i gospodarczej. Trwałość rozkładu oznacza natomiast, że doświadczenie życiowe pozwala przyjąć, iż na tle konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi.

Należy pamiętać, iż obowiązujące przepisy prawa przewidują również trzy samoistne przesłanki negatywne rozwodu. Powyższe oznacza, iż nawet w przypadku ziszczenia się warunku zupełności i trwałości rozkładu pożycia, sąd nie orzeknie rozwodu jeżeli:

1. wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków;
2. orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;
3. orzeczenia rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż sąd nie orzeknie rozwodu, jeżeli w jego wyniku miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Np. jeśli dobro dzieci ucierpi wskutek rozwodu, może przemawiać nieustępliwe stanowisko małżonków co do sposobu wykonywania w przyszłości władzy rodzicielskiej, a zwłaszcza domaganie się przez każdego z rodziców, aby dzieci powierzono mu, z wyłączeniem wszelkiej ingerencji drugiego małżonka. Z kolei wytworzona w rodzinie przez stałe awantury rodziców atmosfera, która niszczyłaby spokój małoletnich dzieci, demoralizowałaby je i zagrażała ich wychowaniu, uzasadnia uznanie, że w takiej sytuacji dobro dzieci nie mogłoby ucierpieć wskutek orzeczenia rozwodu ich rodziców.

Po drugie, Sąd oddali powództwo, jeżeli orzeczenie rozwodu sprzeczne byłoby z zasadami współżycia społecznego. Np. jeśli orzeczenie rozwodu może okazać się sprzeczne z zasadami współżycia społecznego zwłaszcza wówczas, gdy jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, wymaga pomocy i rozwód dla niego stanowi rażącą krzywdę.

Niemniej jednak orzeczeniu rozwodu nie stoi na przeszkodzie choroba współmałżonka stanowiąca uzależnienie, wynikłe całkowicie z jego winy, który nie wykazał minimum silnej woli, aby poddać się leczeniu, ani minimum odpowiedzialności za losy rodziny. Konsekwencje swego nieodpowiedzialnego zachowania się musi on wziąć na siebie, nie może nimi obarczać współmałżonka, nie może z tego powodu kwestionować i pozbawiać współmałżonka prawa do innego ułożenia sobie dalszych losów.

Wreszcie po trzecie. Sąd nie orzeknie rozwodu, jeżeli jego orzeczenia żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia. Niemniej jednak od powyższej reguły istnieje odstępstwo, a mianowicie sąd orzeknie rozwód, jeżeli drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Podstawą jest dobrze napisany pozew rozwody oraz przygotowanie merytoryczne.

Na przebieg sprawy rozwodowej oraz jej trwanie bardzo duży wpływ ma treść pozwu rozwodowego oraz merytoryczne przygotowanie do sprawy. Na szczęście prawnicy naszej Kancelarii mają wieloletnie doświadczenie w tym zakresie. Dodatkowo, korzystając z naszej pomocy zapewnimy wsparcie merytoryczne na najwyższym poziomie, dzięki któremu proces rozwodowy przebiegnie sprawnie i z oczekiwanym skutkiem.

Rozwód, a może separacja? Jakie są podobieństwa, różnice i konsekwencje?

            Długotrwałe problemy małżeńskie prowadzą do rozmyślania, czy chcemy dalej dzielić życie z naszym partnerem/partnerką. Polskie prawo daje małżonkom dwa rozwiązania – rozwód oraz separację, która bardzo często mylnie traktowana jest jako „zawieszenie” małżeństwa. Separacja w kilku aspektach jest podobna do rozwodu i niesie za sobą również szereg konsekwencji prawnych. 

Czym jest rozwód, a czym jest separacja?     

O rozwodzie orzeka sąd w wyroku, którego podstawą musi być zupełny i trwałyrozpad pożycia małżeńskiego – fizycznego, emocjonalnego oraz ekonomicznego. Aby orzec o separacji konieczny jest tylko zupełny rozpad pożycia małżeńskiego, czyli pozostaje otwarta furtka, że w perspektywie czasu małżonkowie postanowią do siebie wrócić. Poza tym, rozwód zawsze ma charakter procesowy a jego postanowienie jest ogłaszane wyrokiem. W przypadku separacji, o którą wnoszą oboje z małżonków, postępowanie ma charakter nieprocesowy i decyzja sądu jest w formie orzeczenia, a nie wyroku (o ile nie posiadają oni małoletnich dzieci). Jeśli jednak separacja jest na wniosek tylko jednego z małżonków lub posiadają oni małoletnie potomstwo – sprawa, tak jak w przypadku rozwodów, jest rozpatrywana w trybie procesowym. 

Podobieństwa pomiędzy rozwodem a separacją

W przypadku rozwodu jak i w przypadku separacji występuje kilka podobieństw, które rozgraniczają dotychczasowe życie małżonków. Podczas rozwodu jak i separacji następuje zniesienie wspólnoty majątkowej, czyli najprościej mówiąc – rozdzielność majątkowa. Drugim podobieństwem, jeśli małżeństwo posiada małoletnie dzieci, jest ustalenie opieki rodzicielskiej oraz alimentów na dziecko. Separacja, tak samo jak rozwód powoduje, że w przypadku śmierci małżonka nie posiadamy prawa do dziedziczenia ani do zachowku po nim.

Różnice pomiędzy rozwodem a separacją

Mimo kilku podobieństw, pomiędzy separacją a rozwodem występuje kilka istotnych różnic. Najważniejszą jest fakt, że żaden z małżonków nie może zawrzeć nowego małżeństwa - w innym wypadku popełniłby przestępstwo bigamii. Również, małżonek po orzeczeniu separacji nie może powrócić do nazwiska sprzed ślubu, gdzie w przypadku rozwodu taka możliwość istnieje.

Na decyzję o wyborze separacji może wpłynąć również koszt – złożenie wniosku przez obie strony (nieposiadające dzieci) kosztuje 100 zł, natomiast w przypadku rozwodu trzeba uiścić opłatę skarbową w wysokości 600 zł, taka sama kwota obowiązuje w przypadku wniosków o separację składanych tylko przez jednego z małżonków lub gdy posiadają oni nieletnie potomstwo. Pozostając w obszarze ekonomicznym, trzeba wspomnieć, że sąd, tak jak w przypadku rozwodu, może nałożyć na jednego z małżonków obowiązek alimentacyjny. W większości przypadków obowiązek alimentacyjny po rozwodzie obowiązuje do 5 lat, natomiast w kwestii separacji okres alimentacyjny nie jest ograniczony.

Decydując się na separacje należy również pamiętać, że w przypadku, gdy nasz małżonek będzie potrzebował pomocy i opieki (nawet długookresowej) jest się zobowiązanym do udzielenia mu jej. Taki obowiązek nie jest narzucany w przypadku rozwodu.

Kiedy nie uzyskamy rozwodu ani separacji?

Separacji ani rozwodu nie uzyskamy w przypadku, gdy będzie to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, czyli gdy na skutek rozwodu lub separacji jedna ze stron będzie znacznie pokrzywdzona, a potencjalnie zasądzone alimenty nie byłby w stanie zadośćuczynić rozwodu. Najczęściej przytaczanym przykładem jest sytuacja, w której jeden z małżonków byłby chory i wymagałby opieki ze strony drugiego.

Co do zasady, sąd nie orzeknie rozwodu w przypadku, gdy ubiega się o niego małżonek wyłącznie winny rozpadu pożycia małżeńskiego. W takim wypadku separacja może być dobrą furtką, na chociażby częściowe uniezależnienie się od małżonka, ponieważ takie ograniczenie nie występuje podczas orzekania o separacji.

Warto zwrócić uwagę jeszcze na sytuację, w której jeden z małżonków chce rozwodu, a drugi separacji. W takim przypadku sąd będzie najpierw rozstrzygał, czy jest szansa na uratowanie małżeństwa. Jeśli sąd dostrzeganie możliwość pogodzenia się w przyszłości orzeknie separację, jeśli nie – postanowi o rozwodzie.

Zniesienie separacji

W każdym momencie małżonkowie mają możliwość ubiegać się o zniesienie separacji. Wniosek taki powinien zostać złożony do sądu z podpisem obu stron. Sprawa jest rozpatrywana w trybie nieprocesowym i po krótkiej rozprawie sąd wydaje orzeczenie o zniesieniu separacji.

Zniesienie separacji automatycznie przywraca wspólność majątkową, natomiast nie tyczy się to przywróceniem sprawowania pełnej opieki nad małoletnim dzieckiem rodzicowi, któremu to prawo zostało ograniczone. Sąd może wydać takie postanowienie, ale równie dobrze może utrzymać obecny status jak i wydać orzeczenie całkowicie odmienne.