Zawarcie małżeństwa wywołuje istotne skutki w sferze majątkowej obojga małżonków – z mocy prawa, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstają zatem trzy masy majątkowe: majątek wspólny oraz dwa majątki osobiste – męża i żony.
Małżonkowie, zarówno przed wstąpieniem w związek małżeński, jak i w jego trakcie, mogą jednak zawrzeć majątkową umowę małżeńską, na podstawie której:
- wspólność ustawowa zostanie rozszerzona lub ograniczona;
- zostanie ustanowiona rozdzielność majątkowa;
- zostanie ustanowiona rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.
Co istotne, o ile strony nie postanowiły inaczej, w każdej chwili można zmienić zawartą umowę majątkową lub ją rozwiązać i powrócić do małżeńskiej wspólności ustawowej.
Na czym polega rozszerzona lub ograniczona wspólność majątkowa oraz rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków?
Na mocy umowy ustalającej rozszerzoną wspólność majątkową, strony mogą postanowić, że niektóre z przedmiotów majątkowych, które w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej należą do majątków osobistych małżonków, wejdą do majątku wspólnego. Przykładowo, w przypadku małżeńskiej wspólności ustawowej, do majątków osobistych należą przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej czy też przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała – małżonkowie na mocy umowy, mogą rozszerzyć wspólność majątkową o ww. przedmioty.
Małżonkowie mogą również postanowić, że niektóre z przedmiotów, które wchodzą z mocy prawa w skład wspólności ustawowej takie jak np. dochody z działalności zarobkowej małżonków, wejdą do ich majątków osobistych.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobku w trakcie jej trwania nie różni się od zwykłej rozdzielności majątkowej – różnice pojawiają się dopiero z momentem ustania ustroju rozdzielności majątkowej. Małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Małżonkowie mogą ustalić, które przedmioty majątkowe mają być pomijane, a które uwzględniane przy obliczaniu dorobków.
Jakie mogą być korzyści dla obojga małżonków z zawarcia intercyzy?
Na skutek ustanowienia rozdzielności majątkowej (tzw. intercyzy) każdy z małżonków ma odrębny majątek, który obejmuje dotychczasowy majątek osobisty, udział w dotychczasowym majątku wspólnym i wreszcie majątek nabyty od chwili powstania rozdzielności majątkowej – jeżeli intercyza zostanie zawarta przed zawarciem związku małżeńskiego, wówczas w ogóle nie powstanie majątek wspólny, a małżonkowie będą dysponować wyłącznie własnymi majątkami osobistymi. Co istotne, zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, nie ma żadnego wpływu na obowiązywanie względem małżonków przepisów regulujących ich wzajemne obowiązki m.in. obowiązku wzajemnej pomocy.
Rozdzielność majątkowa często wybierana jest przez małżonków jako środek zabezpieczający część majątku w wypadku ewentualnego niepowodzenia działalności gospodarczej prowadzonej przez jedno z małżonków i powstania z tego tytułu zadłużenia – w przypadku bowiem istnienia rozdzielności majątkowej, ewentualny wierzyciel nie może żądać zaspokojenia z majątku drugiego małżonka np. z dochodów tego drugiego małżonka, gdyż w przypadku zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej dochody te będą stanowić majątek osobisty drugiego małżonka.
Trzeba mieć jednak na względzie, iż co do zasady ustrój wspólności majątkowej najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w zakresie stosunków majątkowych (zwłaszcza w sytuacji braku równowagi ekonomicznej między małżonkami) – ustrój rozdzielności majątkowej czyni zadość tej zasadzie jedynie w przypadku istnienia tej równowagi, w jej zaś braku pogarsza sytuację strony ekonomicznie słabszej.
Każdy z ustrojów majątkowych ma swoje wady i zalety, a wybór optymalnego wariantu zależy od specyfiki danego związku małżeńskiego. Adwokaci w naszej Kancelarii służą Państwu pomocą przy wyborze najlepszego dla Państwa rozwiązania.
Autor:
Adwokat Dorota Roszkowska
